Rookmelders zijn verplicht in elk huis, maar hoe werken ze eigenlijk? Waar reageren ze op, wat gebeurt er precies bij rook, en waarom is het goed om dat te weten? In dit artikel leggen we het uit: helder, kort en praktisch.
Hoe werkt een optische rookmelder?
De meeste rookmelders voor thuisgebruik zijn optisch. Ze werken met een kleine lichtbundel in een afgesloten kamer. Zolang er geen rook is, gebeurt er niets. Maar zodra er rookdeeltjes binnendringen, wordt het licht verstrooid. Dat afgebogen licht raakt een sensor, en dan klinkt het alarm.
Deze techniek is betrouwbaar bij langzaam smeulende branden, zoals bij kortsluiting of oververhitte apparaten. Daarom zijn optische melders de standaard in Nederland.
Twijfel je of jouw rookmelder nog goed werkt of toe is aan vervanging? Lees dan ook ons artikel over wat het betekent als je rookmelder rood knippert.
Wat detecteert een rookmelder (en wat niet)?
Een rookmelder reageert op rookdeeltjes in de lucht. Hoe meer rook er binnenkomt, hoe sneller het alarm afgaat. Maar niet alle stoffen of situaties activeren de melder – en dat is goed om te weten.
Wat een rookmelder wél detecteert:
- Rook van smeulend materiaal zoals kabels, matrassen of meubels
- Fijne rookdeeltjes uit bijvoorbeeld hout, papier of textiel
- In sommige gevallen: damp van koken of kaarsen, als de lucht te dicht is
Wat een rookmelder níét detecteert:
- Koolmonoxide (hiervoor heb je een CO-melder nodig)
- Hitte of temperatuurveranderingen (hiervoor bestaan hittemelders)
- Aardgas of andere gassen
- Stoom uit douche of waterkoker (kan wél vals alarm veroorzaken)
Een rookmelder ‘ziet’ dus alleen rook. Waterdamp, stof of insecten kunnen de sensor soms verstoren. Daarom is het belangrijk om de melder op de juiste plek te hangen en af en toe schoon te maken.
Let op: een rookmelder detecteert géén koolmonoxide. Daarvoor heb je een aparte melder nodig. Bekijk hier hoe je een koolmonoxidemelder op de juiste plek plaatst
Wat gebeurt er als de rookmelder afgaat?
Zodra de sensor in de rookmelder voldoende rookdeeltjes detecteert, activeert het alarm. Dat gebeurt automatisch en binnen een paar seconden.
De meeste melders produceren dan een hard, doordringend geluid van zo’n 85 decibel. Dat is genoeg om je wakker te maken, ook vanuit een diepe slaap. Het alarm stopt pas als de rook verdwijnt of als je de melder handmatig uitschakelt (bijvoorbeeld met een knop of afstandsbediening).
Heb je meerdere melders in huis die met elkaar verbonden zijn? Dan gaan ze allemaal tegelijk af. Zo weet iedereen in huis meteen dat er iets mis is, ook op een andere verdieping.
In sommige gevallen stuurt een slimme rookmelder ook een melding naar je telefoon, zodat je ook gewaarschuwd wordt als je niet thuis bent.
Meer weten over de verschillende modellen? Bekijk dan ook het overzicht van alle soorten rookmelders en hun werking.
Welke soorten rookmelders zijn er?
Niet elke rookmelder werkt op dezelfde manier. De meeste melders voor thuisgebruik zijn optisch, maar er bestaan ook andere varianten. Hieronder zetten we de belangrijkste op een rij.
1. Optische rookmelder
Dit is de standaard voor woningen in Nederland. De melder detecteert rook via lichtverstrooiing en is vooral geschikt voor smeulbranden.
- Voordeel: betrouwbaar, weinig valse meldingen
- Nadeel: iets minder snel bij open vlammen
2. Ionisatierookmelder
Deze melders werkten met een kleine hoeveelheid radioactief materiaal. Ze waren gevoeliger voor snelle vlambranden, maar zijn in Nederland niet meer toegestaan voor particulier gebruik.
Waarom niet meer?
Milieurisico’s, stralingsgevaar en lastig te recyclen.
3. Slimme rookmelder
Een rookmelder die gekoppeld is aan je smartphone of smart home-systeem.
- Voordeel: je krijgt een melding op afstand, en je kunt vaak meerdere melders koppelen
- Nadeel: duurder, afhankelijk van stroom of wifi
Voor de meeste huishoudens is een eenvoudige optische rookmelder voldoende. Koppeling en slimme functies zijn handig, maar geen vereiste om veilig te wonen.
Waarom zijn optische rookmelders verplicht (en beter)?
Optische rookmelders zijn sinds 2022 verplicht in alle Nederlandse woningen. Dat is niet voor niets: ze sluiten het beste aan op de manier waarop branden zich thuis meestal ontwikkelen.
De meeste woningbranden beginnen met smeulen: kortsluiting, een vergeten kaars, een apparaat dat oververhit raakt. Optische melders detecteren dit soort rook vroeg, vaak nog voordat er vlammen zichtbaar zijn.
Daarnaast zijn optische melders:
- Veiliger in gebruik – geen radioactieve stoffen zoals bij ionisatie
- Minder gevoelig voor valse meldingen – ze slaan minder snel aan op damp of stof
- Milieuvriendelijker – beter te recyclen en zonder schadelijke componenten
- In lijn met de Europese norm EN14604 – verplicht bij verkoop in de EU
Ionisatie is dus niet alleen verboden, het is ook gewoon achterhaald. Met een optische melder zit je altijd goed.
Sinds 2022 is een rookmelder op elke verdieping verplicht. Weet je nog niet precies waar je ‘m moet ophangen? Lees dan: waar rookmelders in huis horen te hangen.
Conclusie
Een rookmelder lijkt simpel, maar de techniek erachter is doordacht. Door rookdeeltjes te detecteren via lichtverstrooiing, waarschuwt een optische melder je op tijd bij brand – vaak nog voordat je zelf iets merkt.
Optische rookmelders zijn niet voor niets verplicht: ze zijn betrouwbaar, veilig in gebruik en geschikt voor bijna elke situatie in huis. Begrijpen hoe ze werken helpt je niet alleen bij het kiezen van de juiste melder, maar ook bij het ophangen, testen en onderhouden ervan.
Wil je zeker weten dat je rookmelders goed hangen en goed functioneren? Lees dan ook onze gids over het plaatsen en testen van rookmelders.
En vergeet niet: test je melder regelmatig en vervang de batterij op tijd.