Je hebt je verbrand en het doet pijn. Je eerste gedachte: wat kan ik erop smeren om het te verzachten? Logisch, maar niet alles wat verkoelend aanvoelt is ook goed voor je huid. Sterker nog, sommige middelen maken het alleen maar erger. In dit artikel leggen we uit welke zalf je wél kunt gebruiken bij een brandwond, wanneer je juist niets moet smeren en wat helpt bij het herstel. Geen vage adviezen, maar gewoon duidelijk per situatie.
Eerst dit: zalf is geen EHBO
Zalf smeren is geen eerste hulp. De eerste reactie bij een brandwond is altijd: koelen. En dat doe je met lauw stromend water, niet met zalf, crème of spray. Koelen stopt de schade in de huid en vermindert de pijn. Doe dit zo snel mogelijk en hou het minstens tien minuten vol.
Pas daarna ga je kijken of de huid toe is aan verzorging. Smeren doe je alleen als de huid niet open is, er geen blaren op zitten en je zeker weet dat het om een oppervlakkige wond gaat.
Zalf is dus pas stap twee. Koelen komt altijd eerst.
Wanneer wel of geen zalf gebruiken?
Of je zalf kunt gebruiken bij een brandwond, hangt helemaal af van hoe de huid eraan toe is. Hieronder leggen we per situatie uit wat verstandig is.
Bij een oppervlakkige brandwond (rood, pijnlijk, geen blaar)
Na het koelen kun je een kalmerende zalf of crème gebruiken. Denk aan aloë vera-gel, panthenolcrème of een lichte verkoelende brandspray. Deze middelen helpen tegen roodheid, trekkerig gevoel en lichte zwelling. Wel eerst goed drogen en schoonmaken.
Bij een brandwond met blaren of beschadigde huid
Zalf smeren is dan geen goed idee. Je wilt de wond schoon en steriel houden, zonder rommel erop. Bedek de plek met niet-klevend verband of vetgaas en laat het met rust. Alleen op medisch advies gebruik je dan een speciale wondzalf zoals Flammazine.
Bij twijfel of ontstekingsverschijnselen
Als de wond blijft prikken, rood of gezwollen wordt, of je twijfelt over de ernst: niet zelf gaan experimenteren met zalf. Laat het beoordelen door een huisarts.
Soorten zalven en wat ze doen
Niet elke zalf is geschikt voor brandwonden, en ook niet elke wond vraagt om zalf. Hieronder vind je de meest gebruikte typen, inclusief wanneer je ze wel of juist niet gebruikt.
1. Hydrogel of brandspray
Deze gels of sprays bevatten veel water en verdampen snel. Dat zorgt voor verkoeling en verlichting direct na het koelen. Ze vormen een beschermend laagje zonder de huid af te sluiten.
- Wel gebruiken bij: oppervlakkige brandwond (rood, droog, geen blaar)
- Niet gebruiken bij: open wonden of blaren
- Let op: werkt kort, gebruik het niet als vervanging voor verband
2. Aloë vera-gel
Aloë vera werkt verzachtend, hydraterend en verkoelend. Het helpt bij jeuk, trekkerige huid of lichte roodheid. Vaak in gelvorm of als onderdeel van een crème.
- Wel gebruiken bij: lichte verbranding of in de herstelfase
- Niet gebruiken bij: open huid, actieve wond
- Let op: kies een gel zonder parfum of alcohol
3. Panthenolcrème (zoals Bepanthen)
Ondersteunt de natuurlijke huidregeneratie. Niet verkoelend, maar vooral gericht op herstel. Helpt bij schilfering of droge, gespannen huid.
- Wel gebruiken bij: droge huid na genezing of bij oppervlakkige verbranding
- Niet gebruiken bij: verse brandwonden of natte wonden
- Let op: bevat vaak vetten, dus niet bij blaarvorming gebruiken
4. Zilverzalf (bijvoorbeeld Flammazine)
Deze zalf bevat zilversulfadiazine, een antibacteriële stof. Wordt gebruikt bij infectiegevoelige brandwonden, vooral in ziekenhuizen.
- Wel gebruiken bij: diepe, open wonden op advies van arts
- Niet gebruiken bij: kleine of gesloten wonden
- Let op: alleen op doktersadvies, niet voor langdurig gebruik
5. Vaseline of zalf op vetbasis
Sluit de huid af en houdt vocht vast. Kan helpen om littekenvorming te beperken of trekkerigheid tegen te gaan in een latere fase van het herstel.
- Wel gebruiken bij: droge huid na wondsluiting
- Niet gebruiken bij: verse brandwond of blaarvorming
Let op: niet gebruiken als wond nog nat of rood is\
Wat moet je vermijden?
Sommige dingen lijken logisch om te smeren op een brandwond, maar werken juist averechts. Ze kunnen de huid irriteren, de wond afsluiten of zelfs infecties veroorzaken. Hieronder een lijstje van wat je beter niet gebruikt.
- Tandpasta, boter of olie: Een hardnekkige fabel: deze middelen houden de hitte juist vast en verergeren de schade. Ze horen thuis in de keuken, niet op je huid.
- Parfumhoudende of alcoholhoudende crèmes: Deze middelen prikken, drogen de huid uit en vertragen het herstel. Ook natuurlijke crèmes kunnen problemen geven als er geurstoffen in zitten.
- Zalf op open wonden of blaren: Smeren op een kapotte huid is vragen om ellende. Gebruik in dat geval een steriel kompres of vetgaas, en laat zalven achterwege.
- Te veel en te vaak smeren: Een dun laagje is genoeg. Overmatig gebruik sluit de huid af en kan de wond verstikken of verweken.
- Producten zonder etiket of houdbaarheidsdatum: Wees kritisch. Geen verpakking, geen bijsluiter, geen idee? Dan liever niet op je huid smeren.
Wat werkt wél bij nazorg?
Goede nazorg helpt de huid herstellen en voorkomt littekens of infecties. Hieronder een overzicht van middelen die wél geschikt zijn bij de verzorging van brandwonden.
- Panthenolcrème: Helpt de huid te hydrateren en ondersteunt het natuurlijke herstelproces. Ideaal bij een droge of trekkerige huid na het genezen van de wond.
- Aloë vera-gel: Bekend om de verkoelende en verzachtende werking. Werkt goed bij lichte verbrandingen en helpt irritatie verminderen.
- Brandspray of hydrogel: Worden vaak gebruikt direct na het koelen. Ze bieden verkoeling, verminderen pijn en beschermen tegen uitdroging.
- Vetgaas of niet-klevend verband: Beschermt open wonden tegen vuil en bacteriën zonder vast te plakken. Essentieel bij het afdekken van blaren of open brandwonden.
Conclusie
Zalf kan veel doen om brandwonden te verzachten en het herstel te ondersteunen, maar alleen als je de juiste kiest en deze op het juiste moment gebruikt. Koel altijd eerst goed met lauw water en bepaal dan of smeren verstandig is. Vermijd middeltjes die de huid kunnen beschadigen en kies voor producten die verkoelen, hydrateren en beschermen. Bij twijfel of bij open wonden is het verstandig om een arts te raadplegen. Zo zorg je voor de beste verzorging en voorkom je complicaties.
Achteraf betalen